Kollum Gerard de Jong: Bedraigde soort
Albatrossen binne trouwe, monogame feugels, maar de leste jaren skaide se faker. Ik most ok even in de ogen wrive, maar ’t is echt soa. Normaal gong soa’n 1 prosint fan de paren útnander, foornaamlik at ’t niet lukt om nageslacht te krijen. Maar ’t persintazy is bij sommige populasys de ôflopene 15 jaar oplopen tot 8 prosint.
De ondersoekers sâgen twee redenen hierfoor, die’t – ’t sil gyneen ferbaze – met de mîns te krijen hewwe. Deur de opwerming fan ’t water, motte albatrossen feerder raize om foedsel te finen en binne se langer fan huus. Lange-ôfstands-relasys, dat werkt niet foor albatrossen. At se niet meer ongefeer op ’t selde momint werom binne op hur broedplak, wort degene die’t al werom is ongeduldig en gaat d’r met ’n ândere albatros fandeur. De ândere reden is dat deur foedselskaarste hur stressnivo’s omhoog gaan. Dat wort roezy: se ‘betichte’ hur partner d’r eerder fan dat se ’t ôfwete late. Niks mînsliks is albatrossen freemd. In Vroege Vogels gong ’t sundeg over ’t útstorven fan libellen en waterjuffers. Foor ’t eerst staan d’r meer as 40.000 planten en dieren op de list fan met útstorven bedraigde soorten. Deronder liefst 1000 soorten libellen. ’t Ferdwinen fan moeras- en plasdraslând, ’t feule landbougif en de opwerming binne de groatste kwaaddoeners.
De presintatrise froeg an Vincent Kalkman fan insektekinnissintrum EIS hoe slim ’t aigenlik is, dat d’r soorten ferdwine. D’r blive dos nag ’n soad soorten over? Wat is de funksy fan de bedraigde libellen? ,,Ik sien ’n libelle as meer dan inkeld funksjoneel, ’t is ’n intrînsike soort,” saai Kalkman terecht. Naast ’t fait dat se helendal gyn funksy hoeve te hewwen, laat staan ôns ‘diene’ motte, sait ’t ’n prot over de staat fan de planeet at hyltyd meer soorten niet overleve kinne.
Beesten kinne hur niet ôffrage wat de funksy fan de mîns is. Konnen se dat wel, souwen se dan krekt soa barmhartig sêge dat ’t niet útmaakt? Dat de mîns as soort intrînsike weerde het? ’t Likent my waarskynliker dat se ôns al lang op de list fan bedraigde soorten set hadden. De mîns het fan gyn ândere soorten te frezen, maar is sels-destruktyf. ‘Mooi geworre late,’ sou ’n krekt skaiden albatros sêge kinne. ‘Alleen ferdomde spitig dat wij der de dupe fan worre mosten.’
Bron: Leeuwarder Courant, kollum Gerard de Jong, 14-12-2021