Kollum Gerard de Jong: Amerika is dat wat stinkt maar der’t je dos an rúkken blive

Doe’t ik 5, 6 jaar waar froeg juf Hanneke – op kleuterskoal ’t Koetshuis in St.-Anne, ’n failige haven – wat wij later worre wouwen.

Ik weet ‘t nag omdat ik as ‘n slingeraap in ‘n boom hong, en flak foordat ik d’r út kukelde en in ‘n nêst rooie amels telânde kwam (die kringen bite), saai: „President Reagan.” Ik weet ok niet werom. Ik wist fan Reagan âns niks as dat hij presidint waar. Je herinnere je altyd dat wat je je niet herinnere wille.

Amerika het mij nooit ansproken maar altyd fassineerd. Ik hew inhalig de kulturele fruchten fan dat lând plokt, de skrivers, dichters, musisy. Toegelyk is ‘t ‘n post-apokaliptise woestenij, foorspelt ‘t de gekte der’t wij over fijf jaar ok met te krijen hewwe. ‘t Is de wond der’t je ôfblive motte maar dos an skrâbe. Amerika is dat wat stinkt maar der’t je dos an rúkken blive.

Ik had met myn broer J. ôfpraat, filosofy-professor. Hij waar krekt werom fan drie maanden Amerika: anderhalve maand werke an ‘n universiteit in Portland, anderhalve maand fekânsy fiere. ‘t Had him sichtber goed deen. De glînstering in de ogen, die’t foor fertrek útdoofd waar, waar werom. Hij roemde de gastfrijens, hoe’t hij opfongen worde deur ‘n stel filosofydosinten. Se lieten him geworre doe’t hij ‘n week syn slaaptekort anfulde en de drokte en sores fan thús fan him ôf badderde en ‘t putsy inlope liet.

Syn buurman bleek ‘n ouwe Beat-dichter te wezen, die’t sestig jaar leden met de groaten út ‘t sjênre – Kerouac, Corso, noem maar op – syn dromen waarmaakte en teleurstellings fan de floer opfoog en d’r lilke, manise, passyfolle gedichten fan boetseerde. In de wildernis stonnen J. en syn fryndin oog in oog met beren. Maar se stroffelden ok hest over de feule fentanylferslaafden, die’t met tintsys en bordpepier de diken beweunden, as waar ‘t ‘n fluchtelingekamp.

Amerika is – om met de fersturven Hugo Camps te praten – syn aigen skisofreny. Tussen de úttersten deur motte je je aigen pâd fine. ‘t Deen mij goed te sien dat ‘t J. goed deen had, al weet ik niet at ik ooit de oversteek wage sil.

Godsijdank bin ik niet President Reagan worren.

Bron: Leeuwarder Courant, 05-09-2023