Kyk ’s wat ik fon op ’e sôlder (1)

In de achterkamertsys fan ôns argyf fonnen wij lessen allegaar opstellen die’t ooit skreven binne foor ’t eksamen Bildts. Dat waar ’n heerlike ferrassing. En dan prate wij over opstellen die’t soms wel dartig jaar oud binne. Der mosten wij fansels wat met doen. En dat doen wij ok. Wij hewwe d’r foor koazen om ’t opstel soa te laten soa’t ’t oorspronklik skreven is. Hierbij ’t opstel fan Dirk A. Reitsma.

Alle acht op ’n reitsy

Soa kregen wy dus ’n lissy foorlaid der’t soa’n acht punten op stonnen wer ’t of je dan maar even ’n titel útsoeke mosten om d’r ’n opstel over te skriven. ’t Lissy waar ’n keer brúkt foor ’n eksamen Bildts.
At je soa’n lissy op ’t eerste gesicht ’s even ansien dan dink je drekst, nou foor elk wat wils. Soa likent ’t loof ik, want dut lissy is bij nadere beskouwing dochs moeiliker dan dat eerste gesicht toant.
Ja, fansels, at je’t op soa’n eksamen late bij dat eerste dan sit d’r wel ’n titel in die’t niet te moeilik út ‘e pin lope wil. Ans said, ’n titel met ’n niet al te diepe inhoud.
’n Skoalraisy of ’n mooie seumerdâg staan dink ik al frij gau op pepier en ok ’n jeugdherinnering mag der loof ik dan ok wel onder fâle. Maar at je dan komme bij de titel ”’t Bildt mot ’t Bildt blive”, dan loof ik worre de saken ’n klain bitsy ingewikkelder.
Dat wil sêge útgaande fan ’t fait dat d’r ok kursisten binne die’t niet louter alleen Bildts lere út hoofde fan betrokkenhyd.
Bij dut onderwerp kinne je ok prate fan ’n stik gefoel en ok at je dut onderwerp goed op pepier sette wille, motte, fyn ik, de foors en teugens der dúdlik bij staan.
’n Titel as “Bildtse Oudhydskamer” kinne je der ok bij pakke.
Hoe fol fuur at je der ok foor binne in ’n opstel derover kin je niet om ’n mening en om faiten hine.
Nou en dan staan d’r nag twee titels op ’t lissy. “De minne tiden fan tunworig”, en “de Werkgelegenhyd op ’t Bildt”.
Sien at je deur wat foor omstandigheden dan ok drekst betrokken binne bij deuze soasjale en maatskaplike preblemen dan wil je der wel ’s even over losbrânde. Je kinne d’r ok niet om hine bij deuze lêste saken dat ’t eerder noemde onderwerp “’t Bildt mot ’t Bildt blive”, hier nau bij betrokken is.
Kortom: sou ik deuze titels kieze, temînsen een d’r fan, dan sit der ’n arig groate útwaiding in.
Meskien het de samensteller dat ok wel ’n bitsy in ‘e gaten had, want achter de titel “De minne tiden fan tunworig” staat dan ok tussen hakys “wat merke wy derfan”. Soks is al arig ôfrimme en haalt alleen maar een onderdeel fan ‘e preblematyk na foren.
Nou sil d’r wel said worre, wat maakst ’t die sels ferekte moeilik. Meskien wel, maar dochs sêg ik dan kyk ’s even wer’t deuze saken foor brúkt worre.
’t Is foor ’n eksamen Bildts en der gaat ’t folgens mij in eerste instânsy om dingen as taal en skriiffouten; dernaast meskien ok nag om de sînsopbou en hoe’t je dingen in ’t Bildts útdrukke, maar seker niet om ’n mening.
Deuze te feul gefoelige, soasjale en maatskaplike preblemen passe folgens mij dan ok niet op ’n eksamen Bildts.
De opstellen die’t maakt binne an ‘e hând fan dut lissy sille dink ik ok wel útwize dat d’r koazen is foor ’n maklike titel.
Je krije onder de spanning fan ’t eksamen deuze moeilike saken nooit goed rônd op 1 of 1½ bloknoatfel en dan kin ’t meskien wel ’s ferkeerd útpakke.
Feerder bin dut mooie onderwerpen at je d’r even rustig foor sitte kinne. Afijn ik hew nou myn onderwerp útkoazen maar gewoan die gedachte ‘s even opskreven.
’t Geeft meskien dochs wat stof tot praten, maar dat praten dan fansels wel in ’t Bildts.