Kollum Gerard de Jong: Momint

‘t Leven presinteert him an ôns as ’n aneenskakeling fan mominten. Mooie, triviale of aaklike mominten blive ôns bij. Wij markere se deur se as herinnering op te slaan. Herinnerings binne de krinten út de momintebrij, want ’t gros fan de mominten ondergaan wij sonder d’r acht op te slaan. De mominten die’t wij niet beware fergete wy en late wy an hur lot over, drivend op de stroming fan de tiid. Se binne al gau út ‘t sicht.

’n Kollumnist, skriver of kûnster is ôfjoegen op mominten. ’t Is ’n dârde oog dat altyd met je metkykt en mominten ‘weegt’. Fanôf ’t skouder, fanút ’t hoofd of fanút ‘t hart. Dat oog sit even faak in ’t pâd as dat ’t behulpsem is. ’n Momint kin inspirere, of – beter nag – intrînsyk inspirasy in him metdrage. Ut een momint kin ’n heel boek of skilderij ontstaan: dat is de kracht fan ’t momint.

Toegelyk wille je de transisy fan ’n feulbelovend momint naar ’n inspirerend momint niet ferstore. Der sit de moeilikhyd: at die aasgier fan ’t kollumniste- of kûnstnersoog ’n momint herkint as momint met potînsy, ferandert dat momint. In de netuurkunde hyt dut ’t waarnimmerseffekt (of ’t Heisenberg-prinsipe): ’t waarnimmen fan deeltsys beïnfloedt ’t gedrag fan die deeltsys, soa is bewezen. Myn ferwachting – “dut kin wel ’s wat foor ’n kollum weze!” – breekt in op de werklikhyd en kin myn gedrag soa ferandere dat ‘t datselde momint om seep helpt. Inspirasy opdoen foor ’n kollum, of leve in ‘t ‘momint’? ’t Is ’n dun lyntsy.

At je ‘n momint geskikt fine foor ’n kollum, ’n ferhaal of ’n kûnstwerk, dan begint ’t werk. Je strike de teren glâd, peure, grave, breke ’t op in partsys, lime ’t weer annander, taste ôf, sette ‘t ’s op syn kop of bekike ’t in spigelbeeld. Mominten binne welwillend, en linig genog om binnenstebútten te keren.

In de Middeleeuwen waar ’n momint ‘n tiidseenhyd. ’n Sonne-uur – se hadden nag gyn klokken doe – beston út fier puncta (kertieren), tien minuta en 40 momenta. ’n Momint duurde gemiddeld soa’n 90 sekonden. Kon wat meer weze, of wat minder (ôfhanklik fan ’t seisoen). Mooie maat, en prima menier fan ‘t bijhouwen fan de tiid. Want wie siet nou op ‘n tel? ’n Momint in elk gefal niet.

gm.de.jong@xs4all.nl