Kollum fan Gerard de Jong: Systeem
Donderdeg is de dokumintêre ‘Zoekjaar’ te sien (NPO2, 22.10 uur). Filmer Joris Koptod Nioky folgt de Sinese kûnstner Lingyun. Lingyun het ’n ferbliifsfergunning foor hoogoplaiden anfroegen in Nederland. Hij krijt ’n jaar om ’n baan te finen; slaagt dat niet, dan mot hij weer fertrekke. Lingyun is performance kûnstner. Syn kûnst is per definisy onfoorspelber, hij weet sels niet wat ’t risseltaat weze sil. De dokumintêremaker noemt ‘t in de VPRO Gids ‘’n kwelling en ’n segen’.
Systemen binne ’n fangnet foor ’n theoretys gemiddeld mîns, dat presys binnen de bedochte kaders fâlt. Likegoed binne systemen de dam die’t ‘t stromen fan ’t individu keert, frustreert. Nioky fertelt over ‘t subsidydoalhôf: strak omlynde regelings, der’t je – at je niet an de norm foldoen – keihard bútten fâle. Lingyun’s anfragen worre hyltyd ôfwezen. ’t Systeem is as belastingangifte, sait-y: hermetys, niet bútten de lyntsys in te kleuren. Ontdaan fan de siel. Wat motte je bij je anfraag opskrive at je niet wete wat de útkomst fan je projekt weze sil?
Soa rugelt Lingyun tussen de fangnetten deur. Niet inkeld hij: d’r binne soafeul mînsen die’t niet in – al dan niet deur AI anstuurde – systemen passe. Wee je gebeente at ’t systeem dij anmerkt as âns. Dan komme se achter je an, sien de toeslagenaffêre.
In De Groene Amsterdammer froeg een him ferheerd ôf: Werom wort slimme technyk of AI inkeld înset om mînsen te betrappen op mooglike onrechtmatigheden? Werom sette wij systemen in om te soeken na misbrúkkers, maar niet na mînsen die’t de feule helpregelings der’t se recht op hewwe niet brukke?
‘Lingyun leeft bútten de systemen om. Hij is altyd in ’t momint, plent niks. Hij erkint gyn inkele autoriteit bútten himsels om. Lastig, maar wie’t him kônformeert set ok ’n fâl foor himsels. Dat je soafeul fan jesels inlevere, dat je niet meer wete at je part fan ’t systeem worren binne. Deur syn radikale autonomy trapt hij niet in die fâl. Soa sou ik ok graag weze wille,’ biecht Nioky op.
Dat souwen wy allegaar wille motte, wat meer soa weze. Of soa’t filosoof Roland Barthes syn utopy sketst: ‘’n Wereld werin niks âns bestaat as ferskillen, soadat differînsjasy nooit búttenslútte betekene kin.’
gm.de.jong@xs4all.nl