Kollum Gerad de Jong: Ferskuvende basislyn

Tsjip-tsjip-tsjip! At de lyster, die’t nestelt in de klimop achterhuus, op ’e strún gaat om eten foor hur ene jong te soeken, klinkt ’t deurlopend ‘ik bin in ’e buurt, gyn panyk, blyf op dyn plak!’ ’t Klaintsy flygt nag niet maar strúnt wel ’s deur de geut. De mim het houwen en keren om hur nageslacht ôf te leveren an ’t diereryk.

’t Is gyn fanselssprekendhyd, ’t leven deurgeve. Na tien jaar op rij genoaten te hewwen fan ’n hommelfolk in de spoumuur, is ’t dut jaar stil. ’t Tal flinders dat ik hier dut jaar sien hew is op een hând te tellen. ’t Stimt niet hoopfol, deuze maityd. Groat waar dan ok de ferrassing ôflopene sundeg bij Easter-skar. Honderten donderbouten joegen deur de lucht en dânsten om ôns hine. ’n Orgy fan leven, met tientallen soorten feugels en ’n koekoek as achtergrôndorkest.

Luwter Hans Mulder fertelt in syn nije boek Verhalen van de natuur over beesten die’t de mîns ontdekt, bewondert en ferfolgens de doad injoegen het. Bij de boekpresintasy, soa

ston in de Volkskrant, liet hij de roep fan ’n kauai o’o, ’n sangfeugel op Hawaiï, hore. ’n Krachtige, meloadise, ontroerende sang (’t staat op youtube). Maar ’t klinkt inenen mankelyk at je wete dat ’t ’n mantsy is dat om ’n froutsy roept. Hij sil hur niet fine, die waren al útsturven. Twee jaar later, in 1987, waar ok dut mantsy d’r niet meer, en waar de soort na 50 miljoen jaar leven – plaagd deur deur de mîns introduseerde predatoren en ontbossing – útsturven.

Niña Weijers skreef lessen in de Groene Amsterdammer over ’t shifting baseline syndrome (ik parafraseer): ‘Elke nije generasy fergeet hoe difers de wereld eerder waar: wat foor de bepsêger ’n frolik singend feugeltsy is, is foor de bep ’n treurige herinnering an dat d’r froeger feul meer sangfeugels te horen waren.’ Die ferskuvende basislyn is d’r altyd, ok in ôns leven – sien alleen al ’t dwaze regeerakkoord.

Wij mosten d’r, omgeven deur soemende donderbouten, an dinke. Waren wij hier getuge fan ’n heropleving, of waar de populasy ’n generasy eerder tien keer soa groat? At ’t soemen, dat ôns tefreden in de oren klonk, ok krekt dat waar, of dat ’t de swanesang waar fan ’n folk in doadsnoad, fechtend foor hur bestaan.

Bron: Leeuwarder Courant, 21-05-2024