Kollum Gerard de Jong: Kaptain

‘As et zwart in et woater komt…’ Een sin, meer waar d’r niet foor norig om de dichter in Cornelis Kapitein opstaan te laten. Kapitein (56) – nomen est omen : seebonk an wâl, groat liif en klaine fonkeloochys, ’n rejale grize beerd en ’n even rejale lach – komt fan Urk.
Doe’t hij as klain mantsy an de hând fan syn mim in de haven fan Urk omstrúnde, had ’n fisser hur die sin toefoegd. At ’t swart in ’t water komt: at de donkerens infâlt, at ’t onhail draigt, dan motte je make dat je wegkomme.
Kapitein had groatse dromen, hij kon ’t leven wel opfrete. Je geboorteplak – seker Urk – is dan al gau te klain. Hij ferliet as tiener syn dorp en fon in syn maat Albert Bartelds – fan Staphorst, met ’n selde achtergrônd en honger na de wereld, later bassist in The Prodigal Sons – ’n partner in crime . Se deden wat God ferboaden had en Kapitein lâs filosofy. De groate ideeën leken him feerder en feerder fan syn geboortegrônd te foeren.
Maar altyd prebeerde hij in syn hoofd syn befinings te fertalen tot ’n essînsy, tot ’n taal, soadat ’n Urker ’t ok begripe kon. En op ’n dâg kwam hij d’r achter: die Urker, die’t ik in myn hoofd alles begryplik útlêge wil, dat bin ik sels. Twee jaar leden, as deur de bliksem troffen, skoaten die woorden út syn jeugd him weer in ’t sin: ‘As et zwart in et woater komt’. ’t Worde de eerste regel fan ’t eerste gedicht dat hij in syn leven skreef. Kapitein worde dichter, in ’t Urkers. Hij het syn taal herfonnen. In maart dut jaar won hij de Nedersaksise gedichtewedstriid.
Hij fertelde mij d’r over tidens ’t streektalekongres in Oldensaal, organiseerd deur de Stichting Nederlandse Dialecten. ’n Wêrm bad, want de faak negative berichten over streektaal – minder praters, jongeren kere hur d’r fan ôf, ensf. – fertelle niet ’t hele ferhaal. ’t Kongres liet sien hoe ongelooflik feul d’r in de praktyk gebeurt, in de sorg, onderwiis, kultuur…
Hij kon ’t leven wel opfrete
Kapitein en Bartelds prate in Swolle op middelbare skoalen over streektaal. Se sien dat de jeugd soms even wakker worre mot: hé, ik bin meertalig! En de klasgenoaten met ’n migrasy-achtergrônd binne dat ok!
Wij binne allegaar ôns aigen kaptain. En at ’t swart in ’t water komt, is d’r altyd de aigen taal as rêdingsboei.

Bron: Leeuwarder Courant, kollum Gerard de Jong