Kollum Gerard de Jong: Enerzjy
Enerzjy
Over 1000 jaar telt elke dâg ’n dartigste fan ’n sekonde meer, omdat de aarde hyltyd stariger draaien gaat (over 180 miljoen jaar telt elke dâg ’n heel uur meer). In ’t jaar 2640 aindigt ’t mezykstik ‘As Slow As Possible’ fan John Cage, dat in ’n kerk in Halberstadt speult. In 24.110 is ’t stralingsnivo in Tsjernobyl soa’t ’t waar fòòr de ramp met de kernreäktor.
D’r ston lessen ’n stik in The Atlantic over de wikipedia-pagina ‘Timeline of the Far Future’: ’n fassinerende tiidlyn fan majeure gebeurtenissen die’t ‘t universum te wachten staan in de nabije, maar fooral fere toekomst. Ons însichten ferandere hyltyd en derdeur ferandert ôns beeld fan hoe’t ‘t universum – die ‘simfony fan oorsaak en gefolg’ – tot ’n eand komme sille.
Niet feranderd is ’t însicht dat over 7.59 miljard jaar de aarde in de son fâle sil. Gyn sorgen: ’t leven op aarde is dan al lang foorbij, want over na skatting 1.8 miljard jaar is al ’t leven op aarde al útsturven (dut alles is bútten rampen en kosmise katastrôfes rekend, maar fooral bútten ’t mînslike talint om de boel al feul eerder te ferkloaten, fansels). Dat is echter inkeld nag de aarde. ’t Universum singt ’t derna nag wel ‘n hutsy út. Wat hyt: at de Big Rip d’r over 22.9 miljard jaar gyn eand an maakt, kin ’t nag onbeskriiflik lang dure foordat alles wegworren is.
Hoe’t ’t ok komt, ’t is bekind dat in ’n isoleerd systeem, soa-as ôns universum, de hoefeulhyd enerzjy die’t ôns systemen in stand hout ôfnimt. ’n Hyt bakky koffy koelt ôf; lauwe koffy wêrmt niet út himsels op, der is enerzjy foor norig. En dat raakt ’n keer op. Gaös en wanorde – entropy – nimt toe alnadat de enerzjy ôfnimt, soa is de netuur.
Die tiidlyn set de saken mooi in perspektyf. Seker at je bedinke dat, in de sucht die’t ôns leven is in ’t groate geheel, een in ’n split-second bedinke kin dat ‘t ’n goed idee is om ‘Wij werken hier aan uw terugkeer’-bôrden del te setten. ’t Kost gyn moeite dat te bedinken, maar ’n heel prot enerzjy om dat bôrd, en fooral ’t plantte saadsy fan haat, weer ferdwine te laten.
gm.de.jong@xs4all.nl